Zdj. Renault. Renault AX - 1908 r.

Renault AX - samochód dla każdego

Na podstawie mat. prasowych Renault Polska oprac. Jmac

Był jednym z pierwszych popularnych samochodów w Europie. Na rynek wprowadzony został 105 lat temu, dokładnie w październiku 1908 roku

U schyłku XIX wieku samochód był luksusowym gadżetem dostarczającym rozrywki. Kupowali go bogaci ekscentrycy i zamożni pasjonaci. Jednak już na początku XX stulecia spojrzenie na samochód zaczyna się zmieniać. Nieliczni jeszcze producenci samochodów starali się określać przyszłe drogi rozwoju własnych firm, a tym samym motoryzacji. Jedni postawili na ekskluzywność, skierowaną do establishmentu, inni poszli w kierunku wyczynu, bicia rekordów i sportowej rywalizacji*, jeszcze inni, jak bracia Louis, Marcel i Fernand Renault, zdecydowali się na coś zupełnie innego, całkowicie odbiegającego od planów konkurencji.

Samochód dla każdego

W 1899 roku bracia Louis, Marcel i Fernand założyli firmę Societe Renault Freres z siedzibą w podparyskim Billancourt. Gdy w 1903 roku Marcel Renault zginął podczas wyścigu Paryż - Madryt, jego bracia postanowili stworzyć mały, popularny samochód dostępny dla każdego. W wywiadzie jakiego Louis Renault udzielił prasie w latach 20. mówił, że Francuzi bez względu na płeć, wiek i pozycję społeczną zasługują na własny samochód. Taki z nieco mniejszym silnikiem, lecz dostępny dla każdego. Dla braci Renault idea budowy małych pojazdów to nie było nic nowego. Ich pierwszy pojazd (1898 r.) nosił przecież nazwę Voiturette (samochodzik), podobnie jak jego następcy, modele Voiturette Type A, Type B oraz Type C.

Pierwsze szkice i prototyp Type AX

Francja w pierwszych latach XX wieku przeżywała motoryzacyjny rozkwit. Co prawda nie był to jeszcze czas, gdy przed domem przeciętnego obywatela Republiki stał samochód, lecz projekt Renault Type AX był pierwszym krokiem w tym kierunku. W tym czasie Renault przystąpiło do Chambre Syndicale des Constructeurs d’Automobiles (Francuskiej Izby Producentów Samochodów). W 1904 roku Renault miało już 120 dealerów we Francji oraz przedstawicielstwa w kilkunastu krajach Europy. W ciągu roku budowano już niemal 1000 wozów różnego typu.

Jesienią 1906 roku powstały pierwsze szkice samochodu popularnego, prostego w obsłudze Renault Type AX, który miał być mniejszą wersją Type AG. W 1907 roku zbudowano prototypy Renault Type AX. Na solidnej, stalowej ramie z rozstawem osi wynoszącym 1950 mm zamontowano dwucylindrowy silnik o pojemności skokowej 1060 ccm. Wiele lat później Renault stanie się europejskim liderem w klasie 1,1 litra, a samochody o zbliżonej pojemności, choć już z 4 cylindrami, zyskają popularność

w całej Europie. Przypomnijmy, że „Dynastia 1100 ccm” zaczęła się w Renault od 4CV i poprzez modele 4, 8 i 5, bazową odmianę I. generacji Clio - trwa do czasów nam współczesnych.

W wale korbowym silnika zastosowano przeciwciężary. Rozruch silnika odbywał się za pomocą ręcznej korby. Zapłon zapewniał wysokonapięciowy iskrownik.

Chłodnicę, jak w przypadku innych modeli Renault, umieszczono za jednostką napędową. Maska silnika miała charakterystyczny kształt, który wyróżniał samochody tej marki aż do końca lat 20. Zasilana prostym gaźnikiem, wykonana z żeliwa, rzędowa, czterosuwowa jednostka napędowa Renault Type AX osiągała moc ok. 7 KM. Wystarczyło to, by ważący 1050 kg pojazd rozwijał prędkość maksymalną ok. 45 km/h. Długość Type AX wynosiła 2900 mm, szerokość 1350 mm, a wysokość (z rozłożonym dachem) 1800 mm. Przednie i tylne zawieszenie pojazdu stanowiły eliptyczne resory piórowe - w owym czasie było to typowe rozwiązanie. Zastosowano wynalezioną przez Louis Renault manualną niesynchronizowaną skrzynię biegów o trzech przełożeniach oraz stożkowe sprzęgło z okładziną skórzaną. Ze skóry wykonano także okładziny hamulców działających na tylne koła pojazdu, napędzane za pomocą przegubowego wału.

Prezentacja i pierwsze zamówienia

Oficjalna prezentacja Type AX miała miejsce w październiku 1908 roku na Salonie Samochodowym w Paryżu, a niedługo później w londyńskim salonie w Earls Court. Samochód zbudził ogromne zainteresowanie publiczności. Dwuosobowy Type AX oferowano w kilku wersjach, z nadwoziem otwartym lub półotwartym (Phaeton), ze składanym lub sztywnym dachem. Za dopłatą montowano nawet przednią szybę czy też raczej owiewkę, chroniącą szofera przed wodą i błotem oraz dodatkową ławeczkę z tyłu nadwozia. Nabywca Renault Type AX mógł również zamówić podwozie z silnikiem i zlecić budowę karoserii jednej z licznych wówczas firm nadwoziowych. Z przodu montowano lampy gazowe, tzw. karbidówki. W trakcie reakcji karbidu z wodą w zbiorniku lampy powstawał acetylen, który oświetlał nieco drogę. W konstrukcji nie wprowadzono poważniejszych zmian. W 1910 roku zaprezentowano wersję z silnikiem o mocy ok. 12 KM przy ok. 1800 obr./min. Prędkość maksymalna wynosiła 50 km/h. Poza Francją Type AX sprzedawano m.in. w Wielkiej Brytanii, Belgii, Szwajcarii, we Włoszech i w Rosji.

Wybuch wojny i zaprzestanie produkcji

Pierwsza próba stworzenia pojazdu popularnego była udana, choć Type AX montowano jeszcze ręcznie, co ograniczało możliwości produkcyjne zakładu w Billancourt. Gdy rozpoczęto budowę tego udanego modelu, pracowało tam niemal 3 tys. pracowników. Pod koniec pierwszej dekady ubiegłego stulecia znacznie udoskonalono technologię produkcji. Gdy jesienią 1913 roku zamykano produkcję Type AX, 5,2 tys. osób budowało już 10 tys. samochodów różnego typu w ciągu roku. Szacuje się, że małolitrażowe Renault kosztowało ok. 900 dolarów. Do wzorcowego samochodu „dla każdego” było już bardzo blisko. Niestety, kilka miesięcy po zakończeniu produkcji Type AX wybuchła I wojna światowa. Działania wojenne wstrzymały rozwój motoryzacji w Europie na 4 lata.

Type AX w Polsce

Renault Type AX był pierwszym z grupy najtańszych aut oferowanych w Europie. Co najmniej kilka egzemplarzy Renault Type AX trafiło także na rodzący się polski rynek, bowiem już w kwietniu 1906 roku „Auto-Garage - Międzynarodowa Agentura" pana Perraudin oficjalnie rozpoczęła sprzedaż samochodów marki Renault przy ul. Leszno 25 w Warszawie. Z kilku tysięcy wyprodukowanych Renault Type AX do dziś przetrwały tylko nieliczne egzemplarze, które są stanowią ozdobę każdej kolekcji oraz konkursów elegancji, jak Louis Vuitton Classic w Paryżu czy w Peeble Beach (USA).

105 lat po niewielkim, dwumiejscowym Renault Type AX pojawił się jego potomek - dwuosobowe Renault Twizy, niewielki pojazd miejski z napędem elektrycznym.



* Świetnym przykładem tego typu zmagań był rajd samochodowy zorganizowany w 1908 r. na trasie Nowy York - Paryż. Stał się on inspiracją dla Blake’a Edwardsa do nakręcenia zabawnej komedii pt. „Wielki wyścig”.